Pozytywna efektywność

Pozytywne skutki Mindfulness rozciągają się na cztery obszary. Pierwszy, ciągle rozrastający się obszar, to badania dotyczące związków pomiędzy medytacją mindfulness i terapiami opartymi o mindfulness a poprawą zdrowie fizycznego. Większość badań koncentruje się na obserwacji zmniejszania się symptomów chorobowych albo stresu powodowanego przez fizyczną chorobę. Badania prowadzone w oparciu o kliniczne populacje ujawniają, że terapie uważności (MBSR, MBCT i ich warianty) w istotnym stopniu zmniejszają ból, osłabiają symptomy chorobowe oraz poprawiają ogólne zdrowie fizyczne. Badania laboratoryjne potwierdzają te wyniki i ujawniają, że mindfulness wiąże się z istotnym zmniejszeniem się poziomu wrażliwości na bolesne bodźce. Badania dotyczące nieklinicznych populacji dowodzą, że terapie oparte o mindfulness prowadzą do istotnego wzrostu poziomu melatonin (wskaźnik odporności immunologicznej). W przypadku zarówno klinicznych, jak i zdrowych populacji medytacja mindfulness zdaje się też wiązać ze zmniejszaniem się nasilenie poziomu skarg związanych ze zdrowiem somatycznym i poprawą różnych fizjologicznych markerów zdrowia (powiększanie się wydolności sercowej; zmniejszone ciśnienie krwi; zmniejszaniem się częstotliwości oddechowej).

Drugi obszar ujawniania się efektywności mindfulness to spadek nasilenia symptomów umysłowych, psychologicznych i psychiatrycznych w populacjach klinicznych i nieklinicznych. Mindfulness zdaje się wiązać ze zmniejszaniem się poziomu niepokoju i depresji  u osób z chronicznymi chorobami takimi jak: ból, rak, cukrzyca, reumatoidalny artretyzm i choroby serca. Korzyści dotyczące zdrowia umysłowego obejmują takie zjawiska jak zmniejszanie się poziomu lęku, depresji, stresu, psychologicznego dystresu oraz pełnej symptomatyki. W populacjach zdrowych uważność zdaje się korelować ze spadkiem nadużywania substancji psychoaktywnych, osłabianiem niepokoju, depresji i stresu.

Trzeci, w dodatku dobrze udokumentowany obszar badawczy, to korzyści w zakresie poprawy i promocji jakości zdrowia umysłowego i fizycznego (well-being). W klinicznych populacjach mindfulness  zdaje się odgrywać istotną rolę w poprawie jakości snu, całkowitej jakość życia, ogólnej jakości życia  oraz psychologicznej jakości życia. Z kolei w populacjach nieklinicznych pozytywne skutki medytacji mindfulness ujawniają się w redukcji negatywnej afektywności, wzroście pozytywnej emocjonalności i satysfakcji życia, ogólnej pomyślności  oraz dojrzałości interkorelacji społecznych.

Ostatni obszar ujawniania się efektywności uważności to badanie jej skutków neurologicznych (wpływ mindfulness na zmiany w strukturze i funkcjonowaniu mózgu) poprzez stosowanie technik elektroencefalograficznych (EEG – zmiany w  elektryczne sygnały mózgu podczas medytacji mindfulness zarówno u nowicjuszy, jak i  zaawansowanych w medytacji) oraz rezonansu magnetycznego (fMRI – aktywacja określonych regionów mózgu podczas medytacji i kontrola zmian strukturalnych mózgu u osób zaawansowanych w medytacji). Pod względem aktywności elektrycznej mózg medytującego zdaje się charakteryzować zwiększeniem się aktywności fal alfa (marker relaksu i zmniejszonego niepokoju), theta (wskaźnik zmniejszenia się cechy niepokoju) oraz gamma (marker regulacji afektu). Ponadto uważność wiąże się ze wzrostem aktywacji w obszarze przedczołowym (występowanie pozytywnych stanów uczuciowych) i nieobecności blokujących aktywację fal alfa (zwiększona świadomość pojawiania się różnych bodźców). Praktykowanie medytacji zdaje się obejmować różnorodne obszary mózgu, które głównie wskazują na dużą rolę procesów uwagi, skupienia, regulacji emocjonalnej, zwiększonej świadomości wewnętrznych i zewnętrznych bodźców oraz odczuć. Wyniki badań potwierdziły ponadto zjawisko neuroplastyczności mózgu, które szczególnie wiąże się z długotrwałością stosowania praktyki uważności (powiększanie się grubości różnych regionów mózgu, szczególnie środkowej kory przedczołowej [mPFC] związanej z wewnętrzną świadomością i uwagą i obszarów związanych ze zmniejszoną wrażliwością na ból).

Wyniki zaprezentowanych badań dotyczące medytacji potwierdzają wyraźnie, że skutki praktykowania uważności nie tylko są zdecydowanie korzystne, ale ponadto są długofalowe i trwałe. W ten sposób wyniki badań potwierdziły założenia teoretyczne dotyczące tzw. neuroplastyczności mózgu ujawniając, że rozwój struktury mózgu tj. kory nowej i głębszych warstw mózgu nie zatrzymuje się w okresie dzieciństwa a niekorzystne zmiany związane ze starzeniem się organizmu np. zanikanie istoty szarej można zatrzymać poprzez np. systematyczne praktykowanie uważności. Sugeruje to, że stosowanie uważności może odgrywać istotną rolę profilaktyczną (zapobieganie różnym chorobom) i terapeutyczną (leczenie różnych chorób przy pomocy medytacji) oraz metateoretyczną (odkrywanie funkcjonowania umysłu: jak umysł funkcjonuje? jakie obszary mózgu zaangażowane są w różne procesy umysłowe? jakie mechanizmy neuronalne, elektryczne i endokrynne aktywowane są w specyficznych i odmiennych procesach umysłowych? jakie są ograniczenia umysłu, które możemy przezwyciężyć a które nie możemy?