Psylocybina a doświadczenia mistyczne

Psilocybina naturalnie występujący alkaloid tryptaminowy o działaniu wpływającym głównie na miejsca wiązania receptorów serotoninowych 5-HT2A/C, jest głównym składnikiem psychoaktywnym grzybów z rodzaju Psilocybe (Presti, Nichols 2004, 36). W pewnych kulturach psilocybina w postaci tych grzybów stosowana była w sposób ustrukturyzowany przez wieki, prawdopodobnie tysiąclecia, do celów wróżbiarskich lub religijnych (Wasson 1980, 53; Stamets 1996, 48; Metzner 2004, 25). Psychologiczne efekty psilocybiny, podobne do innych klasycznych halucynogenów wywoływanych serotonergicznie [dietyloamid kwasu lizergowego (LSD), meskalina, i NN-dimetylotryptamina (DMT)], obejmują znaczne zmiany w funkcjach percepcyjnej, poznawczej, afektywnej, wolicjonalnej i somestetycznej, wliczając wzrokowe i słuchowe zmiany sensoryczne, trudności w myśleniu, zmienność nastroju oraz zjawisko dysocjacji (Isbell 1959, 17; Wolbach i in. 1962, 56; Rosenberg i in. 1964, 42).

Narodowy Instytut Nadużywania Narkotyków (2001 27, 2005 28) nie traktuje psilocybiny i innych klasycznych halucynogenów jako narkotyków „uzależniających”, ponieważ nie wytwarzają kompulsywnych zachowań szukania narkotyku, jak czynią klasyczne narkotyki uzależniające w rodzaju kokainy, amfetaminy, heroiny czy alkoholu. Wniosek ten jest zgodny z obserwacjami, że psilocybina i inne klasyczne halucynogeny nie podtrzymują miarodajnego samozapodawania narkotyku u zwierzęcych modeli nadużywania narkotyku (Griffiths i in. 1980, 10; Fantegrossi i in. 2004, 8), a większość rekreacyjnych użytkowników klasycznych halucynogenów zmniejsza lub zaprzestaje z czasem ich stosowania (Narodowy Instytut Nadużywania Narkotyków 2001 27).

Wczesne badania kliniczne z psilocybiną w 1950 oraz we wczesnych latach 1960 usiłowały badać efekty psilocybiny bez rozpoznania silnych wpływów nastawienia i scenerii (set & setting) (np. Isbell 1959, 17; Hollister 1961, 14; Malitz i in. 1960, 22; Rinkel i in. 1960 40). Kolejne badania, zawierające więcej przygotowania oraz wsparcia interpersonalnego w czasie okresu działania leku, stwierdziły mniej niekorzystnych efektów psychologicznych, takich jak reakcje paniki i epizody paranoidalne, i ­podwyższyły raporty doznań ocenianych pozytywnie (Leary i in. 1963 20; Metzner i in. 1965 26; Pahnke 1969 31). W odpowiedzi na epidemiczne nadużywanie halucynogenów mające miejsce w latach 1960, przerwano w przeważającym stopniu badania kliniczne z psilocybiną i innymi halucynogenami, a wznowiono je dopiero ostatnio. Szczególnie Vollenweider i koledzy ze Szwajcarii oraz Gouzoulis-Mayfrank z Niemiec sprawozdali serie badań charakteryzujących ostro subiektywne, fizjologiczne, oraz dostrzegalne efekty psilocybiny (np. Vollenweider i in. 1998 52; Gouzoulis-Mayfrank i in. 1999, 9; Hasler i in. 2004, 13; Carter i in. 2005, 2).

W ostatnio przeprowadzonym badaniu naukowcy (Griffiths i in. 2006)  starali się stosować rygorystyczne metody farmakologii klinicznej podwójnie ślepej próby by określić zarówno ostrą (7 godzin) jak i długoterminową (2 miesiące) zmianę nastroju oraz efekty psychologiczne psilocybiny (30 mg/70 kg) względem porównywanego związku aktywnego (40 mg/70 kg metylofenidatu). Badanie zostało przeprowadzone z 36 dobrze wykształconymi, halucynogennie naiwnymi ochotnikami.

Uzyskane rezultaty badawcze

Oceniany   opis

Metylofenidat

Psilocybina

Poziom istotności p

Efekty szczytowe (maksymalny   wynik=4)
   Całkowity efekt   leku

1,10   (0,15)

3,13   (0,16)

<0,001

   Senność /   uspokojenie

0,17   (0,07)

0,10   (0,05)

N.Z.

   Niewrażliwość na   pytania

0,07   (0,05)

0,58   (0,20)

<0,05

   Lęk lub   przestraszenie

0,42   (0,09)

1,05   (0,17)

<0,01

   Pobudzenie /   podniecenie

0,68   (0,12)

1,42 (0,26)

<0,001

   Dystans od   zwykłej rzeczywistości

1,12   (0,16)

3,12   (0,14)

<0,001

   Idee odniesienia   / myślenie paranoidalne

0 (0)

0,17   (0,09)

N.Z.

   Ziewanie

0,05   (0,03)

1,18   (0,23)

<0,001

   Łzawienie /   płakanie

0,77   (0,13)

1,38   (0,21)

<0,001

   Nudności

0,12   (0,06)

0,42   (0,11)

<0,01

   Spontaniczna   aktywność ruchowa

0,53   (0,17)

1,02   (0,23)

<0,05

   Niespokojność /   ruchliwość

0,18   (0,07)

0,27   (0,08)

N.Z.

   Radość /   intensywne szczęście

0,63   (0,15)

2,03   (0,22)

<0,001

   Pokój / harmonia

0,92 (0,15)

1,90   (0,20)

<0,001

Całkowity czas trwania w minutach   (maksymalny wynik=360)
   Rozmawianie z   obserwatorem

72,0 (4,8)

50,9 (2,2)

<0,001

   Przemowa   całkowita

122,2   (10,7)

106,0   (10,7)

N.Z.

   Wokalizacja   niejęzykowaa

2,2 (1,3)

16,1 (4,5)

<0,01

   Kontakt fizyczny   z obserwatoremb

23,7 (4,7)

57,6 (8,0)

<0,001

   Sen

0,5 (0,3)

0,2 (0,2)

N.Z.

   Silny lęk

0,7 (0,3)

5,6 (2,7)

N.Z.

Dane są wynikami średnimi z jednym   SEM pokazanym w nawiasie (N=30) (SEM=standardowy błąd pomiaru wyniku)
N.Z. nie znaczący
a Na przykład, nucenie, wzdychanie, śmiech
b Na przykład, uspokajający dotyk
Tabela 2. Oceny ochotnika dla trzech kwestionariuszy na wrażliwość na lek wypełnianych 7 h po podaniu leku.

Kwestionariusz

Opis   podskali

Metylofenidat

Psilocybina

Poziom istotności p

Skala Oceny Halucynogenności Intensywność

1,38   (0,14)

2,79   (0,12)

<0,001

Somaestezja

0,91   (0,10)

1,92   (0,11)

<0,001

Afekt

1,16   (0,10)

2,16   (0,10)

<0,001

Postrzeganie

0,54   (0,11)

2,07   (0,14)

<0,001

Poznanie

1,03   (0,14)

2,54   (0,15)

<0,001

Wola

1,39   (0,06)

1,77   (0,07)

<0,001

Kwestionariusz APZ OSE (oceaniczna bezgraniczność)

3,30   (0,50)

8,00   (0,45)

<0,001

AIA (strach przed utratą ego)

1,03   (0,21)

5,03   (0,74)

<0,001

VUS (wizjonerska   restrukturalizacja)

3,70   (0,59)

8,87   (0,47)

<0,001

Inwentarz Centrum Badań Uzależnień   (ARCI) PCAG (uspokojacze)

4,83   (0,41)

7,27   (0,58)

<0,001

BG (amfetamina / samokontrola)

5,83   (0,38)

4,57   (0,32)

<0,05

A (amfetamina)

3,80   (0,44)

5,13   (0,41)

<0,05

MBG (euforia)

6,77   (0,73)

8,60   (0,67)

N.Z.

LSD (halucynogen / dysforia)

4,33   (0,37)

7,33   (0,40)

<0,001

Dane są średnią wyników z jednym   SEM pokazanym w nawiasie (N=30) (SEM=standardowy błąd pomiaru wyniku)
N.Z. nie znaczący
Tabela 3. Oceny ochotnika dla dwóch kwestionariuszy doznań mistycznych wypełnianych 7 h po podaniu leku.
Kwestionariusz Opis podskali Metylofenidat Psilocybina Wartość P
Skala   mistycyzmu Interpretacja 70,6 (4,5) 96,1 (3,3) <0,001
Introwertywność 66,9 (4,4) 96,3 (2,8) <0,001
Ekstrawertywność 37,2 (3,2) 59,7 (2,9) <0,001
Razem 174,7 (11,3) 252,1 (8,5) <0,001
Kwestionariusz   Stanów Świadomościa Jedność   wewnętrzna 0,25 (0,05) 0,73 (0,05) <0,001
Jedność   zewnętrzna 0,21 (0,05) 0,66 (0,06) <0,001
Świętość 0,36 (0,05) 0,80 (0,04) <0,001
Intuicyjna   wiedza 0,30 (0,05) 0,72 (0,05) <0,001
Transcendencja   czasu i przestrzeni 0,27 (0,05) 0,76 (0,04) <0,001
Głęboko   odczuwany nastrój pozytywny 0,38 (0,04) 0,77 (0,05) <0,001
Niewysłowioność 0,29 (0,05) 0,81 (0,05) <0,001
Dane są   średnią wyników z jednym SEM pokazanym w nawiasie (N=30)   (SEM=standardowy błąd pomiaru wyniku)
N.Z. nie znaczący
aDane są wyrażone jako proporcja maksymalnie możliwego wyniku, dla   Kwestionariusza Stanów Świadomości
Tabela 4. Oceny ochotnika i obserwatora społecznego wypełniane 2 miesiące po sesjach.
Pomiary wynikowe Opis Metylofenidat Psilocybina Wartość P
Kwestionariusz   Utrzymujących się Efektów (oceny ochotnika)a Pozytywny   stosunek do życia i/lub siebie 22,8 (4,5) 55,0 (5,0) <0,001
Negatywny   stosunek do życia i/lub siebie 0,3 (0,1) 0,5 (0,3) N.Z.
Pozytywne   zmiany nastroju 16,0 (3,5) 39,2 (5,3) <0,001
Negatywne   zmiany nastroju 0,6 (0,5) 1,5 (0,7) N.Z.
Altruistyczne/pozytywne   skutki społeczne 17,3 (4,4) 46,6 (5,5) <0,001
Antysocjalne/negatywne   skutki społeczne 0,3 (0,2) 0,7 (0,5) N.Z.
Pozytywne   zmiany zachowania 29,2 (6,5) 60,0 (4,8) <0,001
Negatywne   zmiany zachowania 1,7 (1,2) 0 (0) N.Z.
Jak   znaczące było doznanie osobiście? 3,42 (0,35) 6,54 (0,22) <0,001
Jak   znaczące było doznanie duchowo? 2,63 (0,22) 4,79 (0,26) <0,001
Czy   doznanie zmieniło twoje poczucie dobrobytu lub satysfakcji życiowej? +0,79 (0,18) +2,04 (0,17) <0,001
Oceny   zmian w zachowaniu i nastawieniu uczestników zebrane przez obserwatora   społecznegob Ocena   zmiany pozytywnej -0,03 (0,68) 2,42 (0,7) <0,01
Dane są   średnią wyników z jednym SEM pokazanym w nawiasie (SEM=standardowy błąd   pomiaru wyniku)
N.Z. nie znaczący
aDla Kwestionariusza Utrzymujących się Efektów, dane dla   nastawienia, nastroju, socjalu i zmian zachowania są wyrażone jako procent   maksymalnie możliwego wyniku, a dane dla ostatnich trzech pytań są surowymi   wynikami; dla ocen ochotników, N=24 (por. „Materiały i   metody”)
bDla ocen obserwatorów społecznych, dane są średnią ocen zmiany   pozytywnej; dla ocen obserwatora, N=26 (por. „Materiały i   metody”)

Podsumowanie

Z naukowej perspektywy, większość tego co wiadomo o doznaniu mistycznym lub religijnym oparte jest na opisowej interpretacji doznania występującego spontanicznie (Stace, 1960 47; Spilka i in. 2005, 46). Wnikliwe próby ewentualnego eksperymentalnego manipulowania takimi doznaniami wiązały się generalnie jedynie ze skromnymi skutkami (np. Hood i in. 1990, 15; Spilka i in. 2005, 46). Pomimo istnienia anegdotycznych raportów z badań klinicznych z 1960 halucynogenów powodujących doznania religijne, nawet podawanych w oprawie świeckiej (Smith 1964, 44; Masters i Houston 1966, 24; Dobkin de Rios i Janiger 2003, 6), systematyczne badania takich efektów prawie nie istniały.

Najbardziej istotnym badaniem było to, w którym studenci seminarium teologicznego otrzymali albo 30 mg psilocybiny (dziesięciu uczestników) albo 200 mg kwasu nikotynowego (dziesięciu uczestników) w grupie podczas nabożeństwa religijnego (Eksperyment Wielki Piątek, Pahnke’go 1963 29; 1967 30; Doblin 1991 7). Uczestnicy, którzy otrzymali psilocybinę wykazali znaczące wzrosty według Kwestionariusza Doznania Mistycznego Pahnke’go oraz zgłosili pozytywne zmiany w postawie i zachowaniu przy 6 miesięcznym oraz przy 25 letnim uzupełnieniu. Tamte wyniki zgodne są z badaniem obecnym, które zademonstrowało również utrzymane wzrosty w dwóch ściśle związanych pomiarach wynikowych (Pahnke-Richards Kwestionariusz Doznania Mistycznego oraz Kwestionariusz Utrzymujących się Efektów). Znacznymi ograniczeniami studium Pahnke’go było to, że uczestnicy mieli wyraźnie powiedziane, że niektórzy mogą otrzymać psilocybinę a niektórzy mogą być kontrolni, i że było przeprowadzone w układzie grupowym. Cechy te sprawiły, że podwójnie ślepa próba została szybko naruszona w czasie sesji, co przypuszczalnie przyczyniło się do wymierzonych różnic między grupami (Doblin 1991 7; Wulff 1991 57; Smith 2000 45).

Niniejsze badanie przedstawia ważne rozszerzenie studium Pahnke’go, stosując lepsze zaślepienie oraz kontrolną procedurę porównawczą, szacowanie efektów u indywidualnych uczestników niezagmatwanych grupowymi interakcjami, empirycznie uzasadnione pomiary doznania mistycznego (Skala Mistycyzmu i Skala Transcendencji Duchowej), oraz ocenienie efektów przez obserwatorów społecznych. Wiarygodność procedury zaślepienia odzwierciedlona jest faktem, że rozmowy przesłuchaniowe z obserwatorami na koniec badań wskazywały, że pozostali nieświadomi modelu badań i, że niektórzy ochotnicy ocenili swe doznanie w czasie sesji metylofenidatowej jako będące pośród najbardziej znaczących osobiście doświadczeń ich życia (Rys. 3).

Odsetek ochotników, którzy spełnili kryteria Pahnke’go na „kompletne” doznanie mistyczne (61%, 22 z 36) jest nieco wyższy niż 30-40% odnotowane przez Pahnke’go w Eksperymencie Wielki Piątek (por. Pahnke 1967 30, str. 67). Wydaje się prawdopodobne, że dłuższy czas przygotowania (przynajmniej 8 godzin w porównaniu do 3 godzin w studium Pahnke’go) oraz różnice w kontekście (sesje indywidualne z zasłoną na oczy oraz muzyką w estetycznym pokoju w porównaniu do badania Pahnke’go przeprowadzonego w układzie grupowym z 30 osobami, spośród których niektórzy zachowywali się dziwacznie) prawdopodobnie przyczyniły się do tej różnicy. Niniejsze studium nie dostarcza dowodu, że przygotowanie, poza tym, które zapewniono przed pierwszą sesją wytworzyło wzrost zasięgu doznania mistycznego (tj. na pierwszej, drugiej i trzeciej sesji, odpowiednio, 67, 60, oraz 50% uczestników którzy otrzymali psilocybinę spełniło kryteria na kompletne doznanie mistyczne) lub zmniejszyło częstotliwość niepokoju/dysforii.

Ważnym odkryciem niniejszych badań jest to, że przy starannym wyselekcjonowaniu i przygotowaniu ochotników oraz, gdy sesje przeprowadzane są w komfortowych, dobrze nadzorowanych warunkach, może być bezpiecznie podana wysoka dawka psilocybiny 30mg/70kg. Godne uwagi jest również to, że pomimo spotkań i przed sesjami z obserwatorami począwszy od 8h (gdy psilocybina była podana na pierwszej sesji) aż do 24h (gdy psilocybina była podana na trzeciej sesji) trwania kontaktu, 22% (8 z 36) ochotników doświadczyło podczas sesji okresu znacznego niepokoju/dysforii, obejmującego czasem przejściowe idee odniesienia/paranoję. Żaden ochotnik nie wymagał interwencji farmakologicznej, a psychologiczne efekty były bez trudu zażegnywane otuchą. Do dziś, nie było żadnych doniesień o utrzymujących się zjawiskach postrzeżeniowych przypisywanych czasem stosowaniu lub rekreacyjnemu nadużywaniu halucynogenów, a wszyscy uczestnicy wydają się być nadal bardzo dobrze funkcjonującymi, wydajnymi członkami społeczeństwa.

W niniejszym badaniu, psilocybina nie wytwarzała klasycznego euforiogennego profilu efektów: pomiary lęku i dysforii (oceny lęku przez obserwatora: skala AIA dla kwestionariusza APZ, skala LSD dla ARCI) były znacznie większe po psilocybinie niż po metylofenidacie. Jednakże, niniejsze badanie pokazuje również, że u pewnych ludzi w pewnych warunkach, psilocybina może powodować doznania, oceniane jako wysoce cenione. Wygląda to na przypuszczalny mechanizm leżący u podstaw długotrwałego historycznego stosowania w pewnych kulturach psilocybiny i innych halucynogenów takich jak DMT do celów wróżebnych lub religijnych.

W związku z powyższym, obecne badanie ukazało, że psilocybina podawana ochotnikom w sprzyjających warunkach, spowodowała doznania podobne do spontanicznie występujących doznań mistycznych, które były określane przez uczestników jako mające istotne i przedłużone znaczenie osobiste oraz wagę duchową. Zdolność do potencjalnego powodowania doznań mistycznych powinna zezwolić na wnikliwe badania naukowe ich przyczyn i konsekwencji, zapewniając wgląd w podstawowe mechanizmy farmakologiczne i mózgowe, w niemedyczne stosowanie oraz nadużywanie psilocybiny i związków podobnych, jak i krótkoterminowe oraz utrzymujące się skutki takich doznań.

Wnioski

Psylocybina podana w sprzyjających warunkach spowodowała doświadczenia podobne do spontanicznie występujących doznań mistycznych. Zdolność powodowania takich doświadczeń zezwoli ewentualnie na wnikliwe badania naukowe ich przyczyn i konsekwencji.

Psilocybina wytworzyła gamę ostrych zmian postrzeżeniowych, doświadczenia subiektywne, oraz zmienne nastroje wliczając niepokój. Psilocybina zwiększyła również wskaźniki doświadczenia mistycznego. Po dwóch miesiącach ochotnicy ocenili doznanie psilocybinowe jako mające istotne znaczenie osobiste i wagę duchową oraz przypisali je do doświadczeń podtrzymujących pozytywne zmiany w nastawieniu i zachowaniu zgodne ze zmianami ocenionymi przez obserwatorów społecznych.