Obszary badań i tematyka wykładów
I. Podstawowe problemy definicyjno-pojęciowe
Kulturowe uwarunkowania pojęcia duchowości (Zachodnia i Wschodnia koncepcja nauki)
Współczesne rozumienie duchowości
Religijność i jej definicje.
Duchowość i jej rozumienie.
Różnice pomiędzy religijnością a duchowością.
Próba przezwyciężenia antynomii religijność-duchowość.
Latentny charakter duchowości
Funkcja duchowości w życiu człowieka – Salutogenne funkcje duchowości – Negatywna rola duchowości
Metanaukowa perspektywa badań nad duchowością
Kompetencje nauk empirycznych (podejście nomotetyczne).
Kompetencje nauk humanistycznych (podejście idiograficzne).
Specyfika myślenia filozoficznego (teologia i religioznawstwo).
Metodologia badań nad duchowością (paralelizm psychofizjologiczny)
II. Wymiar duchowy jako psychologiczny epifenomen
Klasyczne koncepcje rozumienia duchowości
Sigmund Freud i sublimacja popędów…
Narcyzm Heinza Kohuta (duchowość „negatywna”)
Karl Jung i indywiduacja integrująca świadomość zbiorową
Karen Horney i bariery rozwoju duchowego
Erich Fromm i religijność autonomiczna
Teoria relacji z obiektem (Schjelderup, Klein, Suttie)
Duchowość w ujęciu teorii przywiązania
Victora Frankla duchowość jako odnajdywanie sensu
Kazimierza Dąbrowskiego dezintegracja pozytywna
Bernard Spilka – Duchowość wg teorii atrybucji (psychologia poznawcza)
Przełom psychologii humanistycznej
Abraham Maslow, kontynuatorzy i ich poglądy
Rola emocji w duchowym rozwoju człowieka Berenice i Richarda Lazarusów
Dopełniające się strony umysłu – koncepcja Logos i Mythos Giseli Labouvie-Vief
Koncepcje duchowości bazujące na teoriach nauk przyrodniczych – David Hay i biologiczna teoria Boga – Duchowość kwantowa albo Tao fizyki – Zohar-Marshall-Weber i mistycyzm kwantowy – Teoria inteligencji duchowej Roberta Emmonsa
Ukryte teorie duchowości
Teoria Opanowywania Trwogi (Greenberg-Solomon-Pyszczynski)
Mihaly Csikszentmihalyi i duchowość w przepływie (uskrzydlenia)
Józef Kozielecki i transgresyjna koncepcja duchowości
Ireny Heszen duchowość jako zdolność do transcendencji
Duchowość w humanistyczno-egzystencjalnej koncepcji Haliny Romanowskiej-Łakomy
Proulx-Heine Model Podtrzymywania Sensu.
Daniela Helminiaka koncepcja rozwoju duchowego
Koncepcja copingu Pargamenta
Rozwój duchowy w ujęciu psychologii transpersonalnej
Roberto Assagioli i koncepcja psychosyntezy
Rewolucja Mindfulness czyli odkrycie kluczowej roli uważności w duchowości
Historyczna powszechność praktyk medytacji
Uważność i jej korelaty
Efektywność uważności
Chrześcijańska recepcja uważności
Podsumowanie – Czy istnieje duchowość bez religii?
III. Historyczne uwarunkowania duchowości
Duchowość buddyjska
1) Focused Attention (skupiona uwaga)
2) Open Monitoring – Open Presence (otwarte monitorowanie)
3) Non-referential Compassion (nieodnoszące współczucie)
Duchowość chrześcijańska
Duchowość hinduistyczna
Duchowość islamistyczna
Duchowość judaistyczna
Duchowość w tradycji konfucjańskiej i taoistycznej
Konfucjanizm: religia czy filozofia i pedagogika społeczna
Taoizm jako sztuka paradoksu, myślenia postformalnego i postdialektycznego
IV. Katolicka teologia duchowości
Historyczna ewolucja rozumienia pojęcia duchowości
Historia duchowości
Okres starożytny
Duchowość średniowiecza
Duchowość chrześcijańska doby nowożytnej
Chrześcijańska duchowość współczesna
Typologia duchowości
Benedyktyńska szkoła duchowości
Atrybuty franciszkańskiej szkoły duchowości
Dominikańska szkoła duchowości
Karmelitańska szkoła duchowości
Szkoła ignacjańska
Inne szkoły duchowości
Chrześcijańska definicja duchowości
V. Negatywne (różnicujące) i pozytywne kryteria diagnostyczne
Diagnoza różnicująca w psychologii
Wgląd
Marzenia senne
Marzenia dzienne
Twórcze stany transgresyjne
Doświadczenie szczytowe
Stany halucynogenne
Sugestia i hipnoza
Ekstaza i trans
Opętania
Odmienne stany świadomości
Near-death experience (doświadczenia z pogranicza śmierci)
Doświadczenia oceaniczne
Pozytywne kryteria diagnostyczne (teologiczne i psychologiczne)
Psychologiczne kryteria diagnostyczne – Mistycyzm (Hood) – Koncepcja dojrzałości religijnej
Teologiczne kryteria diagnostyczne
VI. Nadzwyczajne zjawiska związane duchowością oraz ich ocena
Ekstaza – Zaburzenia schizoafektywne, histrioniczne, bordeline – Ekstaza w kontekście konfliktów emocjonalnych – Ekstaza w stanach psychozy- Kryteria różnicujące
Wizje a urojenia i halucynacje – Typologia wizji – Typowe objawy urojeniowe – Naturalna potrzeba duchowości w psychozie – Kryteria różnicowe
Porwania mistyczne – Weryfikacja psychologiczna
Glosolalia
Stygmaty
Zaburzenia nerwicowe pod postacią somatyczną – Zaburzenia somatopsychiczne – Kryteria różnicowe
Objawienia prywatne
VII. Mistycyzm i doświadczenia mistyczne
Mistycyzm jako epifenomen psychologiczny
Doświadczenie mistyczne w teoriach psychologicznych – Podejście biologiczne – Podejście poznawcze
Cechy podatności mistycznej
VIII. Funkcje i efektywność uważności
Zmiany fizjologiczne i efektywność medyczna
System sercowo-naczyniowy
System metaboliczny
Chroniczny ból
Choroby zagrażające życiu (rak, HIV, fibromialgia)
Skuteczność psychoterapeutyczna (psychologia kliniczna)
Zaburzenia lękowe
Zaburzenia obsesyjno-kompulsyjne (Obsessive-Compulsive Disorder – OCD)
Nawroty depresji i tendencje samobójcze
Zaburzenia z pogranicza tzw. bordeline (Bordeline Personality Disorder – BPD)
Zaburzenia związane z odżywianiem
Uzależnienia
Zespół stresu pourazowego (Post Traumatic Stress Disorder – PTSD)
Zespół nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi (Attention Deficit Hyperactivity Disorder – ADHD)
Psychoza
IX. Specyfika wyższych procesów duchowych na podstawie badań empirycznych dotyczących mindfulness
Neurobiologia procesów poznawczych i emocjonalnych
EEG i aktywność alfa
Blokowanie alfa versus habituacja alfa
EEG a aktywność fal theta
Synchronizacja gamma
Lateralizacja mózgu i hemisferyczna dominacja
PET, fMRI i EEG
Neurobiologiczny model medytacji
Receptywność procesów uwagi
Neuroplastyczność mózgu
Kliniczne modele eksplanacyjne
X. Dynamika procesów duchowych i możliwe komplikacje rozwojowe
Etap sensoryczny
Etap wspomnieniowo-analityczny
Etap symboliczny
Etap integracji
XI. Zaburzenia związane z duchowością
Zaburzenia osobowości (obsesyjno-kompulsyjne, histeryczne i narcystyczne)
Zaburzenia psychiczne (psychoza, depresja, dysocjacyjne, afektywne)
Zaburzenia sensoryczne (depersonalizacja, derealizacja, deja vu, halucynacje)
Zaburzenia myślenia (idee nadwartościowe, przyspieszenie, zahamowania, zatamowania, rozkojarzenie, splątanie, perseweracje)
Zaburzenia wolicjonalne (spowolnienie, osłupienie, katatonia, stereotypie, podatność hipnotyczna, nadaktywność)
Zaburzenia świadomości (przymglenie, zmącenie, zawężenie)
XII. Psychoterapia a duchowość
Pozytywne traktowanie duchowości w procesach leczenia
Problemy z konceptualizacją duchowości w psychoterapii
Integracja duchowości w psychoterapii
Neutralność terapeuty
Wpływ przekonań religijnych na proces psychoterapii
Procedury zbierania informacji dotyczące sfery duchowej
Czynniki sprzyjające pozyskiwaniu danych na tematy duchowe
Rozmowy w obliczu śmierci
WYNIKI BADAŃ PORÓWNAWCZYCH
SKALA | PŁEĆ | ASP | SD | Karma | SD | UJ | SD | UPJP2 | SD |
Ruminacje | K | 3,01 | ,84 | 3,28 | ,68 | 3,20 | 1 | ||
M | 2,65 | ,67 | 2,99 | ,91 | |||||
Refleksyjność | K | 3,48 | ,54 | 3,07 | ,78 | 3,37 | 1,21 | ||
M | 3,32 | ,70 | 3,14 | ,89 | |||||
Niereaktywność | K | 3,22 | ,67 | 3,39 | ,67 | 2,54 | ,89 | 2,87 | ,55 |
M | 3,55 | ,65 | 2,78 | ,68 | 2,95 | ,67 | |||
Obserwowanie | K | 3,54 | ,63 | 4,01 | ,65 | 4,04 | ,48 | 3,15 | ,63 |
M | 3,50 | ,64 | 3,75 | ,55 | 2,83 | ,74 | |||
Świadome Działanie | K | 3,15 | ,72 | 3,38 | ,45 | 3,63 | ,61 | 3,25 | ,62 |
M | 3,15 | ,60 | 3,39 | ,51 | 3,47 | ,76 | |||
Opisywanie | K | 3,00 | ,64 | 3,11 | ,69 | 3,37 | 1,08 | 3,25 | ,69 |
M | 3,14 | ,67 | 3,07 | ,60 | 3,23 | ,60 | |||
Nieosądzanie | K | 3,08 | ,89 | 3,59 | ,66 | 3,18 | ,82 | 3,19 | ,68 |
M | 3,36 | ,69 | 3,75 | ,77 | 3,36 | ,78 | |||
Interpretacja Religijna | K | 3,21 | ,49 | 3,56 | ,42 | 3,53 | ,40 | 2,97 | ,93 |
M | 3,17 | ,56 | 3,53 | ,43 | 2,81 | ,81 | |||
Mistycyzm Introwertywny | K | 3,01 | ,64 | 3,29 | ,53 | 3,44 | ,54 | 2,37 | ,91 |
M | 2,70 | ,59 | 3,37 | ,47 | 2,25 | ,77 | |||
Mistycyzm Ekstrawertywny | K | 2,75 | ,76 | 3,23 | ,67 | 2,90 | ,75 | 2,11 | ,85 |
M | 2,60 | ,72 | 3,22 | ,70 | 1,99 | ,81 |