Psychoterapia (z gr. ψυχή psyche = dusza i therapein = leczyć) to zbiór technik leczących lub pomagających leczyć różne problemy natury psychologicznej. Pojęcie psychoterapii wprowadził Ali al-Tabari (838-870), który docenił rolę wsparcia psychicznego dla osób chorych (Encyklopedia Medyczna Raj mądrości).
Współcześnie w nomenklaturze medycznej psychoterapię dzieli się na dwie niezależne od siebie dziedziny – psychoterapię i pomoc psychospołeczną. Psychoterapia jest metodą leczenia zaburzeń afektywnych (lękowych – dawniej klasyfikowanych jako zaburzeń nerwicowych) oraz zaburzeń osobowości. Pomoc psychospołeczna natomiast jest to profesjonalne wsparcie osób znajdujących się w sytuacji kryzysu, którzy nie mają zdiagnozowanej choroby ani zaburzenia w obowiązującej w Polsce klasyfikacji ICD-10 czy amerykańskiej wersji DSM-IV.
Cele psychoterapii ukierunkowane są zwykle na zmiany postaw i zachowań klienta (pacjenta) oraz na rozwój jego kompetencji emocjonalnych np. na radzenie sobie ze stresem, na podniesienie poziomu samokontroli, podniesienie samooceny, poprawę zdolności tworzenia więzi, współpracy i komunikowania się z otoczeniem oraz na poprawę motywacji do działania.
Istnieje kilka głównych kategorii nurtów teoretycznych związanych z psychoterapią:
- Podejście psychoanalityczne nazywane często podejściem psychodynamicznym
- Podejście behawioralno-poznawcze
- Podejście humanistyczno-egzystencjalne
- Podejście systemowe
- Inne szkoły (m. in. psychoterapia Ericksonowska)
Ostatnio nabierają dużego znaczenia podejścia oparte o medytację mindfulness (polskie tłumaczenie uważność) i jej różne adaptacje (np. trzecia fala podejścia behawioralno-poznawczego), które charakteryzują się zaskakująco dużą skutecznością. Metody te w różnoraki sposób wykorzystują formalny trening medytacyjny oraz stosują różne konwencje psychoterapeutyczne:
1) wykorzysują mindfulness w pełnym zakresie jako kluczowy element terapeutyczny i stosują formalny trening uważności jako podstawową metodę leczenia (codzienna osobista praktyka medytacyjna uczestnika trwa ok. 45 minut): Terapia Poznawcza Uważności (Mindfulness-Based Cognitive Therapy – MBCT) i Uważnościowa Redukcja Lęku (Mindfulness-Based Stress Reduction Kabat-Zinna – MBSR),
2) stosują pewne elementy mindfulnss tzn. a nie stosują formalnego treningu uważności a w sposób dostosowany do pacjenta elastycznie zalecają szeroki wachlarz krótkich ćwiczeń medytacyjnych: Terapia Zaangażowania i Akceptacji (Acceptance and Commitment Therapy – ACT), Dialektyczna Terapia Behawioralna (Dialectical Behavior Therapy – DBT), Uważnościowa Prewencja Nawrotów – Mindfulness Based Relapse Prevention – MBRP,
3) metodę wspomagającą proces terapeutyczny do wykonywania indywidualnie w domu – techniki te implementują różne aspekty medytacji i dostosowane do terapii specyficznych zaburzeń osobowości oraz chorób psychicznych (specjalistycznie opracowane treningi uważności – szerokie omówienie wszystkich znanych i stosowanych na całym świecie technik medytacyjnych do terapii).
UWAGA:
Dobór stosowanych technik terapeutycznych zależy od :
1) zgody i preferencji klienta-pacjenta na stosowanie określonych technik terapeutycznych np. w zależności od jego przekonań religijnych albo innych jego preferencji!
2) na drugim miejscu od naukowo zweryfikowanej skuteczności konkretnej metody w stosunku do określonego zaburzenia!!
3) dopiero na ostatnim od upodobań psychoterapeuty!!!