Cechy i objawy podstawowe (osiowe)
1. Obniżenie nastroju: smutek, przygnębienie, anhedonia, apatia, zobojętnienie depresyjne, w reaktywnym niepokój, drażliwość, nadmierna pobudliwość u młodzieży i irytacja, lęk, agresja. Czasem dochodzi do znieczulenia depresyjnego – człowiek przestaje czuć.
2. Obniżenie napędu psychoruchowego: spowolnienie myślenia, tempa wypowiedzi, poczucia gorszej sprawności pamięci, intelektu, abulia, spowolnienie, zahamowanie ruchowe, utrata energii, siły, poczucie ciągłego zmęczenia fizycznego
3. Zaburzenia rytmu okołodobowego (rano gorzej, wieczorem lepiej) i objawy somatyczne: hiposomia, hipersomia, bóle głowy, wysychanie jamy ustnej, zmniejszenie masy ciała
4. Zaburzenia snu, apetytu – rzadziej, brak przyrostu
5. Lęk: bezprzedmiotowy, wolno płynący, poczcie napięcia, zagrożenia, trwożliwe oczekiwania, niepokój, podniecenie ruchowe; wiosna i jesień – nasilenie depresji; różne poziomy manifestacji behawioralnych:
– lęk manipulacyjny – manipulowanie dłońmi, zabawa długopisem
– lęk lokomocyjny – boi się, więc spaceruje
– lęk agitowany – utrata kontroli wskutek lęku, np. w depresji starczej (najsilniejszy)
Depresja sezonowa: szczyt nasilenia objawów w zimie
Depresja agitowana: lęk tak silny, że pojawia się pobudzenie ruchowe, zagrożenie samobójstwem
Objawy wtórne
1. Zaburzenia myślenia: urojenia depresyjne, zniechęcenie do życia – u dzieci rzadko myśli i tendencje samobójcze – bardzo ważny problem u młodzieży (urojenia nihilistyczne, wiecznej winy i kary, katastrof – zespół Cotarda)
2. Zaburzenia aktywności złożonej: zmniejszenie liczny i zakresy zainteresowań, pogorszenie zdolności do pracy, osłabienie kontaktów z otoczeniem, izolowanie się, samozaniedbywanie
3. Pogorszenie wyników w nauce, skłonność do unikania szkoły, wycofanie się z zabaw
4. Pogorszenie relacji z przyjaciółmi, rodziną, nauczycielami, są samotne; „weź się w garść” nie pomaga, wręcz przeciwnie, podobnie jak tłumaczenie i przekonywanie
Objawy somatyczne
– apetyt, niekiedy jadłowstręt
– zaparcia, biegunka
– suchość jamy ustnej
– pieczenie skóry
– sen
– bóle głowy
– bóle tyłu neurologicznego
– niepokój w okolicy serca, dołku pokerowego
– „zaciskanie” klatki piersiowej, poczucie duszności
– umiarkowanie tachykardia lub bradykardia
– wzmożona potliwość
– poczucie oziębienia stóp, rąk
Neurofizjologia
– jądro migdałowate: zmiany wielkości, powiększenie, przyrost przepływu w PET
Fitoterapia wzmacnia mechanizmy blokujące ciało migdałowate
Depresja i samobójstwa
– w depresji 10 – 30% (najczęściej koło 15%)
– głównie przyczyna wcześniejszych zgonów
– wykrywanie, leczenie i profilaktyka zmniejsza prawdopodobieństwo
– samobójstwa występują w przypadku wszystkich postaci klinicznych depresji (w psychogennym, w objawowym: somatogennym, organicznym, polekowym; u osób cierpiących na choroby przewlekłe, nieuleczalne; najczęściej w nawracających zaburzeniach afektywnych, w krótkotrwałej nawracającej depresji, w zaburzeniach dystymicznych)
– 45 lat, wcześniejsze próba, samotny przewlekła choroba – idealny samobójca
Czynniki ryzyka
– cechy zespołu depresyjnego i poczucie winy, niska samoocena, lęk, bezsenność
– demograficzne: powyżej 45 lat, owdowiały, rozwiedziony,
– sytuacja socjalna: samotność, bak pracy, zła sytuacja materialna, utrata pracy, choroba przewlekła
– dane z wywiadu: próby z przeszłości, samobójstwa bliskich
– inne cechy: alkohol, zaburzenia osobowości, choroby somatyczne przewlekłe
– czasem reagowanie na mówienie o samobójstwie nasila mechanizmy
– brak wsparcia przy wychodzeniu z depresji
– rekompensacja w konfrontacji wobec trudności
– nadużywanie alkoholu, narkotyków też predysponuje do samobójstw
– depresja psychotyczna ma tak silne myśli samobójcze, ze trzeba natychmiast kierować do szpitala podobnie jak myśli zdezorganizowane
– pisanie listów pożegnalnych wskazuje na bardzo duże zagrożenie samobójstwem
– dysymulacja – ukrywanie tendencji samobójczych
– ujawnienie zamiarów – w różnej formie wprost: niechęć do życia i mówienie o zamiarze popełnienia samobójstwa, podejmowanie odpowiednich przygotowań
– triada depresji (obniżony nastrój, spowolnienie psychoruchowe i procesów psychicznych, lęk)
– żadna choroba nie tłumaczy takiej różnorodności objawów np. fobie, lęk paniczny mogą oznaczać depresją, ale jeśli terapia nie zadziała, może to oznaczać prawdopodobnie depresję
– Dystymia: kiedyś nerwica: dziś przewlekłe zaburzenie nastroju
– Depresja maskowana (depresja bez depresji – maską może być lęk, natręctwa – często kończy się samobójstwem – pojawiają się objawy somatyczne, które maskują depresję)
Mężczyźni częściej sięgają po samobójstwa twarde (powieszenie, skok z okna, strzał w głowę), a kobiety raczej stosują miękkie samobójstwa
Cyklotymia – przewlekłe zaburzenia nastroju polegające na występowaniu na przemian stanu przygnębienia, smutku, złego samopoczucia, stanu nadmiernej wesołości, wzmożonej energii, aktywności, a pomiędzy stanami – okresów pełnego zrównoważenia. Cyklotymia może być zaburzeniem psychicznym podobnym do psychozy maniakalno – depresyjnej, zazwyczaj jednak jest cechą osobowości ludzi zdrowych (tzw. osobowość charakterze cyklotymicznym)
Dystymia – lekkie, ale długotrwałe stany depresyjne, niepodatne na leczenie, z częstymi objawami somatycznymi. Przyczyny:
– osobowość, styl przeżywania świata
– mikrouszkodzenia CUN
– uzależnienia, przepicie, zatrucie, interakcje między alkoholem i mózgiem
– objawy rezygnacyjne, stany depresyjne
Depresje atypowe
Depresja agitowana – w depresji starczej, niepokój, urojenia, pobudzenie świadomości, zagrożenie samobójstwem, łagodniejsza depresja agitowana jest nierozpoznawalna.
Depresja sezonowa – nasila się na wiosnę i jesień. Przybiera się na wadze. Ma to związek ze skracaniem dnia i brakiem światła, które stymuluje wydzielanie hormonu szczęścia. Skuteczna fitoterapia i zajadanie się węglowodanami, wyjazd w tropiki, niezawodny.
Depresja maskowana – brak typowych objawów depresji. Chorzy skarżą się na bóle żołądka, głowy, newralgiczne: nerw twarzowy, trójdzielny, bezsenność, chudnięcie, nerwicopodobne zespoły pod postacią somatyczną, zaburzenia lękowe, zespół natręctw; pacjent nie ma nogi, a noga boli; zęby bolały, wyrwał i nadal bolą; na siłę chce się leczyć, przekonany, że mu dolega
| DWUBIEGUNOWE | JEDNOBIEGUNOWE |
| Depresja + stan maniakalny | Depresja |
| Zaczynają się w wieku 20 – 35 lat | Po 40 roku życia |
| Osobowość cyklotymiczna, syntoniczna, ekstrawertyczna | Osobowość: melancholiczna, anankastyczna, introwertywna, z neurotycznością |
| Dziedziczenie 2 i 1 biegunowej | Dziedziczenie 1 – biegunowej |
| Około 6,7 razy w życiu | Około 3, 4 razy w życiu |
| Fazy 2 – b. są krótsze, około 3 miesięczne | Faza ma około 6 miesięcy |
| Zahamowanie psychoruchowe, zaburzenia cyklu, niewiele lęku, dużo smutku i przygnębienia | Lęk, niepokój, pobudzenie psychoruchowe, urojenia depresyjne, bezsenność |
| Około 3% populacji | Częściej związane z zachowaniami samobójczymi |
Wpływ religijności na depresyjność
– Hole: pacjenci z silną depresją „poczucie bezpieczeństwa odnajdywane w wierze” i „wiarę w odkupienie i w wieczne zbawienie” cenią niżej niż pacjenci z lekką depresją.
– Dorr: osoby depresyjne rzadziej potwierdzają obecność doświadczeń religijnych, a ich obraz Boga staje się bardziej negatywny. Wyjaśnia się to osłabionym przez depresję poczuciem własnej wartości, a także charakterystyczną dla depresji obojętnością emocjonalną, która hamuje zdolność do mobilizacji uczuć religijnych.
Myśli samobójcze:
Ringel: w przypadku myśli samobójczych występuje ograniczenie przeżycia religijnego, regulacji emocji i zachowania – presamobójcze zawężenie.
– Osoby depresyjne religijne (nabożeństwa itd. przed chorobą), rzadziej podejmowały próby samobójcze niż ci mniej religijni.
– Osoby po próbie samobójczej uznawały, że wiara nie powstrzymałaby ich przed próbą
Silnej depresji towarzyszy często bezwartościowość, poczucie winy i samooskarżenia, ekstremalnie: odpowiedzialność i przytłaczającą winę za wszelkie cierpienie środowiska, intensywne zwłaszcza u pacjentów religijnych. Nie czują jednak winy wobec Boga, lecz wobec własnego ja, rodziny, innych osób i ludzkości w ogóle. Występujące w depresji zawężenie myśli (ograniczenie myśli wspierających wartość, ukierunkowanie na własne słabości) i płynące z niego moralna i religijna skrupulatność mogą być załagodzone lekami wspomagającymi dostęp do serotoniny.