Depresja i zaburzenia efektywne

Cechy i objawy podstawowe (osiowe)

1. Obniżenie nastroju: smutek, przygnębienie, anhedonia, apatia, zobojętnienie depresyjne, w reaktywnym niepokój, drażliwość, nadmierna pobudliwość u młodzieży i irytacja, lęk, agresja. Czasem dochodzi do znieczulenia depresyjnego – człowiek przestaje czuć.

2. Obniżenie napędu psychoruchowego: spowolnienie myślenia, tempa wypowiedzi, poczucia gorszej sprawności pamięci, intelektu, abulia, spowolnienie, zahamowanie ruchowe, utrata energii, siły, poczucie ciągłego zmęczenia fizycznego

3. Zaburzenia rytmu okołodobowego (rano gorzej, wieczorem lepiej) i objawy somatyczne: hiposomia, hipersomia, bóle głowy, wysychanie jamy ustnej, zmniejszenie masy ciała

4. Zaburzenia snu, apetytu – rzadziej, brak przyrostu

5. Lęk: bezprzedmiotowy, wolno płynący, poczcie napięcia, zagrożenia, trwożliwe oczekiwania, niepokój, podniecenie ruchowe; wiosna i jesień – nasilenie depresji; różne poziomy manifestacji behawioralnych:

– lęk manipulacyjny – manipulowanie dłońmi, zabawa długopisem

– lęk lokomocyjny – boi się, więc spaceruje

– lęk agitowany – utrata kontroli wskutek lęku, np. w depresji starczej (najsilniejszy)

Depresja sezonowa: szczyt nasilenia objawów w zimie

Depresja agitowana: lęk tak silny, że pojawia się pobudzenie ruchowe, zagrożenie samobójstwem

Objawy wtórne

1. Zaburzenia myślenia: urojenia depresyjne, zniechęcenie do życia – u dzieci rzadko myśli i tendencje samobójcze – bardzo ważny problem u młodzieży (urojenia nihilistyczne, wiecznej winy i kary, katastrof – zespół Cotarda)

2. Zaburzenia aktywności złożonej: zmniejszenie liczny i zakresy zainteresowań, pogorszenie zdolności do pracy, osłabienie kontaktów z otoczeniem, izolowanie się, samozaniedbywanie

3. Pogorszenie wyników w nauce, skłonność do unikania szkoły, wycofanie się z zabaw

4. Pogorszenie relacji z przyjaciółmi, rodziną, nauczycielami, są samotne; „weź się w garść” nie pomaga, wręcz przeciwnie, podobnie jak tłumaczenie i przekonywanie

 

Objawy somatyczne

– apetyt, niekiedy jadłowstręt

– zaparcia, biegunka

– suchość jamy ustnej

– pieczenie skóry

– sen

– bóle głowy

– bóle tyłu neurologicznego

– niepokój w okolicy serca, dołku pokerowego

– „zaciskanie” klatki piersiowej, poczucie duszności

– umiarkowanie tachykardia lub bradykardia

– wzmożona potliwość

– poczucie oziębienia stóp, rąk

Neurofizjologia

– jądro migdałowate: zmiany wielkości, powiększenie, przyrost przepływu w PET

Fitoterapia wzmacnia mechanizmy blokujące ciało migdałowate

 

Depresja i samobójstwa

– w depresji 10 – 30% (najczęściej koło 15%)

– głównie przyczyna wcześniejszych zgonów

– wykrywanie, leczenie i profilaktyka zmniejsza prawdopodobieństwo

– samobójstwa występują w przypadku wszystkich postaci klinicznych depresji (w psychogennym, w objawowym: somatogennym, organicznym, polekowym; u osób cierpiących na choroby przewlekłe, nieuleczalne; najczęściej w nawracających zaburzeniach afektywnych, w krótkotrwałej nawracającej depresji, w zaburzeniach dystymicznych)

– 45 lat, wcześniejsze próba, samotny przewlekła choroba – idealny samobójca

 

Czynniki ryzyka

– cechy zespołu depresyjnego i poczucie winy, niska samoocena, lęk, bezsenność

– demograficzne: powyżej 45 lat, owdowiały, rozwiedziony,

– sytuacja socjalna: samotność, bak pracy, zła sytuacja materialna, utrata pracy, choroba przewlekła

– dane z wywiadu: próby z przeszłości, samobójstwa bliskich

– inne cechy: alkohol, zaburzenia osobowości, choroby somatyczne przewlekłe

– czasem reagowanie na mówienie o samobójstwie nasila mechanizmy

– brak wsparcia przy wychodzeniu z depresji

– rekompensacja w konfrontacji wobec trudności

– nadużywanie alkoholu, narkotyków też predysponuje do samobójstw

– depresja psychotyczna ma tak silne myśli samobójcze, ze trzeba natychmiast kierować do szpitala podobnie jak myśli zdezorganizowane

– pisanie listów pożegnalnych wskazuje na bardzo duże zagrożenie samobójstwem

– dysymulacja – ukrywanie tendencji samobójczych

–  ujawnienie zamiarów – w różnej formie wprost: niechęć do życia i mówienie o zamiarze popełnienia samobójstwa, podejmowanie odpowiednich przygotowań

– triada depresji (obniżony nastrój, spowolnienie psychoruchowe i procesów psychicznych, lęk)

– żadna choroba nie tłumaczy takiej różnorodności objawów np. fobie, lęk paniczny mogą oznaczać depresją, ale jeśli terapia nie zadziała, może to oznaczać prawdopodobnie depresję

– Dystymia: kiedyś nerwica: dziś przewlekłe zaburzenie nastroju

–  Depresja maskowana (depresja bez depresji – maską może być lęk, natręctwa – często kończy się samobójstwem – pojawiają się objawy somatyczne, które maskują depresję)

 

Mężczyźni częściej sięgają po samobójstwa twarde (powieszenie, skok z okna, strzał w głowę), a kobiety raczej stosują miękkie samobójstwa

Cyklotymia – przewlekłe zaburzenia nastroju polegające na występowaniu na przemian stanu przygnębienia, smutku, złego samopoczucia, stanu nadmiernej wesołości, wzmożonej energii, aktywności, a pomiędzy stanami – okresów pełnego zrównoważenia. Cyklotymia może być zaburzeniem psychicznym podobnym do psychozy maniakalno – depresyjnej, zazwyczaj jednak jest cechą osobowości ludzi zdrowych (tzw. osobowość charakterze cyklotymicznym)

 

Dystymia – lekkie, ale długotrwałe stany depresyjne, niepodatne na leczenie, z częstymi objawami somatycznymi. Przyczyny:

– osobowość, styl przeżywania świata

– mikrouszkodzenia CUN

– uzależnienia, przepicie, zatrucie, interakcje między alkoholem i mózgiem

– objawy rezygnacyjne, stany depresyjne

 

Depresje atypowe

Depresja agitowana – w depresji starczej, niepokój, urojenia, pobudzenie świadomości, zagrożenie samobójstwem, łagodniejsza depresja agitowana jest nierozpoznawalna.

Depresja sezonowa – nasila się na wiosnę i jesień. Przybiera się na wadze. Ma to związek ze skracaniem dnia i brakiem światła, które stymuluje wydzielanie hormonu szczęścia. Skuteczna fitoterapia i zajadanie się węglowodanami, wyjazd w tropiki, niezawodny.

Depresja maskowana – brak typowych objawów depresji. Chorzy skarżą się na bóle żołądka, głowy, newralgiczne: nerw twarzowy, trójdzielny, bezsenność, chudnięcie, nerwicopodobne zespoły pod postacią somatyczną, zaburzenia lękowe, zespół natręctw; pacjent nie ma nogi, a noga boli; zęby bolały, wyrwał i nadal bolą; na siłę chce się leczyć, przekonany, że mu dolega

 

DWUBIEGUNOWE JEDNOBIEGUNOWE
Depresja + stan maniakalny Depresja
Zaczynają się w   wieku 20 – 35 lat Po 40 roku życia
Osobowość cyklotymiczna,   syntoniczna, ekstrawertyczna Osobowość:   melancholiczna, anankastyczna, introwertywna, z neurotycznością
Dziedziczenie 2 i 1   biegunowej Dziedziczenie 1 –   biegunowej
Około 6,7 razy w życiu Około 3, 4 razy w życiu
Fazy 2 – b. są   krótsze, około 3 miesięczne Faza ma około 6 miesięcy
Zahamowanie   psychoruchowe, zaburzenia cyklu, niewiele lęku, dużo smutku i przygnębienia Lęk, niepokój,   pobudzenie psychoruchowe, urojenia depresyjne, bezsenność
Około 3% populacji Częściej związane   z zachowaniami samobójczymi

 

 

Wpływ religijności na depresyjność

–   Hole: pacjenci  z  silną  depresją  „poczucie  bezpieczeństwa odnajdywane w wierze” i „wiarę w odkupienie i w wieczne zbawienie” cenią niżej niż pacjenci z lekką depresją.

–    Dorr: osoby depresyjne rzadziej potwierdzają obecność doświadczeń religijnych, a ich obraz Boga staje się bardziej negatywny. Wyjaśnia się to osłabionym przez depresję poczuciem własnej wartości, a także charakterystyczną dla depresji obojętnością emocjonalną, która hamuje zdolność do mobilizacji uczuć religijnych.

Myśli samobójcze:

Ringel: w przypadku myśli samobójczych występuje ograniczenie przeżycia religijnego, regulacji emocji i zachowania – presamobójcze zawężenie.

–  Osoby depresyjne religijne (nabożeństwa itd. przed chorobą), rzadziej podejmowały próby samobójcze niż ci mniej religijni.

–  Osoby po próbie samobójczej uznawały, że wiara nie powstrzymałaby ich przed próbą

Silnej depresji towarzyszy często bezwartościowość, poczucie winy i samooskarżenia, ekstremalnie: odpowiedzialność i przytłaczającą winę za wszelkie cierpienie środowiska, intensywne zwłaszcza u pacjentów religijnych. Nie czują jednak winy wobec Boga, lecz wobec własnego ja, rodziny, innych osób i ludzkości w ogóle.  Występujące w depresji zawężenie myśli (ograniczenie myśli wspierających wartość, ukierunkowanie na własne słabości) i płynące z niego moralna i religijna skrupulatność mogą być załagodzone lekami wspomagającymi dostęp do serotoniny.