Opętania

Opętanie to doświadczania przez osobę wrażenia, że znajduje się w stanie całkowitego bezwolnego poddania zewnętrznej, metafizycznej, osobowej sile zła, lub zachowuje się w sposób, który sugeruje taki stan obserwatorowi.  W 1992 r. eksperci Światowej Organizacji Zdrowia utworzyli nową kategorię diagnostyczną – opętanie. Uznano je za zaburzenie psychiczne. W ICD-10 rozpoznanie opętania uzależniono od analizy towarzyszącego mu kontekstu kulturowego, w którym on się pojawił. Podobnie w amerykańskim podręczniku DSM-IV – opętanie (oraz trans) rozpoznaje się jako jedną z form dysocjacji i sprowadza się ją się do wymiaru społecznej dysfunkcjonalności, a nie do stopnia zaburzeń władz poznawczych (Dębiec, 2000: 107; Radoń, 2014).

Opętanie to rodzaj zmienionego zachowania o cechach spójnych w zawężonym zakresie (prezentowany afekt, sposób wypowiedzi, wypowiadane treści oraz postępowanie), które wynika z poczucia zmiany tożsamości (zastąpieniu zwyczajnego poczucia tożsamości osobowej przez nową tożsamość: zmiana wyglądu, wyraz twarzy pozostaje zgodny z tożsamością opętującej istoty) (Suryani, Jensen, 1995). Funkcjonowanie psychiczne podmiotu opętanego rozkłada się na skali od świadomości poprzez jej zaciemnienie lub zawężenie pola widzenia do nieświadomości i omdleń w stanach epizodów opętania (Castillo, 1991), przy czym funkcje zmysłowe czasem nie ulegają naruszeniu (Winkler, 1976).

Trzeba podkreślić, że osoby z zaburzoną strukturą osobowości np. schizotypową, paranoidalną, histrioniczną, borderline lub antyspołeczną, stają się potencjalnie zagrożone opętaniem. Jeśli do tego jeszcze nie mają czytelnego uniwersalnego systemu wartości, piją alkohol zażywają środki psychoaktywne /narkotyki/ czyli dokonują rozchwiania swojej świadomości, stają się opętanymi. Nie należy się dziwić, że zabijają, popełniają samobójstwa lub dokonują innej destrukcji. Opętanie jest ciężkim wykroczeniem wobec systemu społecznego, w którym się funkcjonuje.

Nie tylko osoby zaburzone podatne są na „opętanie”, bo każdy normalny człowiek posiada zdolność do wchodzenia w stan transu. Zdolność ta była wykorzystywana od zamierzchłych czasów do różnych celów.  Najbardziej spektakularnym transem był szał bitewny wojowników Gockich tzw. ,,berserkerków”. W średniowiecznej Europie palenie czarownic było spektakularnym wykorzystywaniem grupowych zjawisk transowych i eksterminacji osób opętanych, którymi były przeważnie kobiety. Opętanie w kulturze europejskiej jest rozumiane w oparciu o wiedzę jaka została na ten temat zebrana i ukształtowana w ramach różnych nurtów chrześcijaństwa. Opętania występują w specyficznych kulturach np. jako Amok lub Pibloktoq. W głębokim transie występują omamy histeryczne, zanik kontroli zachowania, zerwanie kontaktu z rzeczywistością. W stanach ekstazy występują omamy histeryczne, fantazje rzekomo urojeniowe, niezwykłe uniesienie, zachwyt.

 

Objawienie i opętanie jako ekspresja duchowości.

1. Samo doświadczanie wizji wyrażających – antropomorficznie lub nie – dobro albo zło, nawet, jeśli je uznać za halucynacje, nie jest patologią. Staje się nią wtedy, gdy prowadzi do dezadaptacji i (lub) neurozy (psychozy), co następuje względnie rzadko.

2. Z psychologicznego punktu widzenia jest to m.in. przejaw ludzkich zdolności poznawczych. Na ich pozytywne funkcje zwróciły uwagę psychologia humanistyczna i transpersonalna. Jeśli objawienia i opętania są formami zaburzeń, to ich kulturowa interpretacja sugeruje, że ich źródłem, a zarazem źródłem „terapeutycznym”, jest w obu przypadkach kulturowy kontekst. Oznacza to także,  że  społeczne  znaczenie  opętania  może  być  pozytywne,  np.  trans  opętania  zwany (od domniemanego ukąszenie przez pająka tarantulę) tarantyzmem, badany przez Ernesta De Martino (1971), zaś znaczenie objawienia – negatywne (ostre kryteria stosowane w procedurze ewentualnego uznania objawienia przez Kościół katolicki).

3. Wzory kultury powodują, że objawienie i opętanie mogą być adaptacyjnymi formami zachowań. Objawienie stabilizuje społeczne uznanie dla wizjonera (włącznie z uznaniem za osobę świętą), minimalizuje skutki nieprzystosowania (z powodów zdrowotnych bądź osobowościowych deficytów), rozwija wgląd we własne procesy nieświadome, skłania do przyjęcia i propagowania wysokich standardów moralnych.

4. Opętanie w wielu kulturach (por. szamani) legitymizuje zaburzenia świadomości (trans), a nawet jest ich celową prowokacją, podwyższającą status społeczny, w dalszej kolejności satysfakcjonujący potrzeby indywidualne, nie wykluczając seksualnej (której psychoanaliza przypisuje zbyt wielkie znaczenie).

5. Objawienia i opętanie to procesy radzenia sobie z problemami tożsamości, takimi jak dysocjacja obrazu siebie, niska samoocena, zachwianie poczucia sensu oraz rozumienia siebie i świata, a także z przejawami granicznych sytuacji egzystencjalnych, takich jak sieroctwo, zagrożenie życia własnego lub innych osób (łącznie z ludzkością, z której losem jednostka się identyfikuje). W procesach tych występuje zjawisko przemiany duchowej, „rewizji” rzeczywistości i roli podmiotu w tejże, umożliwiające jego dalsze istnienie. Modlitwa o uwolnienie jest zawsze konieczna w wypadku stosowania praktyk okultystycznych, spirytystycznych i satanistycznych. W tym ostatnim przypadku i gdy ktoś wprost modli się do szatana, zaprasza złe duchy, zazwyczaj konieczny jest egzorcyzm. Natomiast nie zawsze złe samopoczucie czy chęć ucieczki wobec rzeczy świętych jest znakiem zniewolenia. Taki stan wewnętrzny może mieć podłoże psychiczne. Aby stwierdzić w konkretnym przypadku, czy jest konieczna lub wskazana modlitwa o uwolnienie, trzeba odkryć przyczyny złego stanu człowieka. Stan zniewolenia musi mieć jakąś przyczynę: bądź w złych praktykach przodków, bądź w jego grzesznym postępowaniu, bądź w nieświadomym nawet zaangażowaniu w praktyki demoniczne, bądź wreszcie w czarach, urokach, voodoo, przekleństwach itp. sprawowanych przez innych w celu zaszkodzenia danej osobie. Pomocą w znalezieniu przyczyn i w określeniu, jak należy przeprowadzić modlitwę, może być poniższy zestaw pytań. Każda wątpliwość powinna być omówiona z osobą kompetentną.

Więcej por. Radoń (2014)…

albo wywiad

albo film Szołajskiego