Typ nastroju:
1. Depresyjno-dysforyczny
-rozżalenie, zniechęcenie, złość;
-nieprawidłowe postrzeganie poznawcze = ujemna ocena:
-swojej pozycji (+ pocz. poniżenia przez innych, złości wobec siebie, przy względnie zachowanej samoocenie)
-poprzedzających wydarzeń (pocz. nieszczęścia, pokrzywdzenia przez los)
-sytuacji i możliwości jej rozwiązania (pocz. braku wyjścia, oczekiwanie pomocy)
-gwałtowność, zmienność, znaczna reaktywność
2. Dystymiczny
-złe samopoczucie
-zahamowanie myślenia
-pobudliwość i lękliwość
-hipochondryczne pocz. wyczerpania i dolegliwości fizycznych
3. Maniakalny
-równomierne wzmożenie podwyższonego nastroju, uniesienie, radość
-długotrwałość, charakter ekspansywny
-„triada maniakalna”:
-podwyższenie samooceny (przypisywanie sobie wysokiej wartości)
-podwyższenie oceny własnej przyszłości
-podwyższenie oceny przyszłości (mało krytyczny optymizm)
-czasem urojenia wyższościowe
-mania gniewna – drażliwość i złość w konfrontacji z niekorzystnie nastawionym środowiskiem
4. Hipomaniakalny – nienasilone wzmożenie nastroju
5. Inne zaburzenia związane z podwyższonym nastrojem.
1) Nastrój euforyczny:
-płytkie wzmożenie nastroju
-wesołość, pogoda ducha, samozadowolenie
-mniej trwały i mniej ekspansywny, ale bardziej niedostosowany do rzeczywistości niż mania
2) Nastrój moriatyczny:
– nasilona wesołkowatość
– tendencja do dowcipkowania i błaznowania
3) Nastrój ekstatyczny:
– podniosłość oceny zdarzeń i swojego w nich udziału
– doniosłość własnej roli, tożsamości
Lęk i jego przejawy
Nastrój z dominującym uczuciem silnego zagrożenia (źródło nieznane/nierealne). Towarzyszy wzbudzenie ruchowe (drżenie, dygotanie, męczliwość), psychiczne (trudność skupienia, wzmożona czujność, drażliwość) i autonomiczne (hipertonia, zawroty głowy, nudności). Przejawy lęku:
-uogólniony – długotrwałe napięcie lękowe o mało zmiennej intensywności
-napadowy – krótkotrwałe epizody o dużym nasileniu
-w postaci fobii – nawykowe unikanie sytuacji lękorodnych kojarzonych z obawą wystąpienia nasilonego lęku.
Złość (dysforia) i jej przejawy
Nastrój, w którym dominuje negatywne wzburzenie, połączone z poczuciem ograniczenia lub zablokowania możliwości ekspansji. Towarzyszą mu przekonanie o doznanej krzywdzie (lub żal do siebie), wzbudzenie ruchowe (drżenie, napięcie, niepokój), wzbudzenie autonomiczne (bladość, wzrost ciśnienia). Główne przejawy złości to:
-wybuchy złości – gwałtowne, intensywne, krótkotrwałe, często towarzyszy agresja.
-złość uogólniona – dłuższy nastrój dysforyczny. Występuje złość, rozdrażnienie, żal, agresja (raczej werbalna niż czynna).
Dynamika:
1. Zobojętnienie uczuciowe, czyli wyraźne ilościowe upośledzenie przeżywania uczuć:
-apatia – brak przeżywania uczuć
-hipopatia – ograniczenie przeżywania uczuć
2. Chwiejność uczuciowa a nieotrzymanie uczuć
Chwiejność to nadmierna zmienność emocji, łatwe przechodzenie z jednej w drugą (np. smutek – radość), a nietrzymanie emocji to wyzwalanie gwałtownych emocji, pod wpływem błahych bodźców.
3. Spłycenie uczuciowe a zubożenie uczuciowe:
Spłycenie (sztywność, bladość) dotyczy „formy”, a zubożenie (uproszczenie, prymitywizacja) „treści” emocji. Spłycenie – ograniczenie intensywności, barwy i modulacji emocji. Zubożenie – przewaga uczuć związanych z zaspokajaniem potrzeb biologicznych nad uczuciami wyższymi.
4. Czym różni się zaleganie uczuć od lepkości uczuciowej?
Zaleganie – długotrwałe utrzymywanie się stanów uczuciowych w praktycznie niezmienionej postaci
Lepkość – niemożność „oderwania się” od emocji
Syntymia – wysycenie:
– paratymia – niedostosowanie ekspresji uczuciowej do okoliczności
– hipertymia – przesadna ekspresja emocjonalna
– hipotymia – ograniczona ekspresja emocjonalna
– atymia – niemal zanik wysycenia emocjonalnego
– katatymia – życzeniowe przekształcanie przeżyć lub zachowań pod wpływem nastawień emocjonalnych (np. skazaniec słyszy kroki zwiastujące ułaskawienie lub egzekucję)